Zapraszamy do lektury Słownika Architekta Krajobrazu...

Agrowłóknina – materiał produkowany z włókien polipropylenowych, o porowatej strukturze, który zastosowania w ogrodzie m.in. służy do okrywania roślin i ściółkowania gleby. Możemy wyróżnić agrowłókninę białą do wiosennego i zimowego okrywania roślin, oraz agrowłókninę czarną. Czarna agrowłóknina hamuje rozwój chwastów oraz poprawia warunki wilgotnościowe w glebie, powinna być stosowna bezpośrednio na glebę. W zależności od zastosowania stosujemy agrowłókninę o odpowiedniej grubości.

 

Aha – ukryta granica ogrodu, może występować w formie rowu lub uskoku. Z reguły prowadzona płynna linią tak, aby bariera była niewidoczna, a ogród wizualnie powiązany z otaczającym krajobrazem. Zadaniem aha jest również uniemożliwienie wejścia na teren ogrodu np. pasącym się owcom.

 

Aleja - szlak komunikacyjny, obsadzony po obu stronach drzewami lub krzewami, może być pieszy, rowerowy lub jezdny albo formą kompozycji drzewiastej w ogrodzie

 

Altana - konstrukcja o lekkiej drewnianej lub metalowej budowie, może być kryta szczelnym dachem albo dach może być ażurowy i pełnić funkcję dekoracyjną. Spełnia funkcje ochronne przed słońcem i deszczem, jest miejscem spotkań i wypoczynku. Obecnie również małe, letnie domki na działkach i w ogrodach.

 

Ampla – rodzaj wiszącej doniczki z kompozycją roślinną zawieszanymi w pomieszczeniach lub na zewnątrz budynków. Rośliny posadzone w ampli dają ciekawy efekt wiszącej kwiecistej kuli.

 

Angielska rabata bylinowa - rodzaj rabaty bylinowej, złożonej z różnych gatunków roślin ozdobnych, głównie bylin, które są sadzone nieregularnie. Prawidłowo skomponowana rabata powinna być jak najdłużej efektowna, a rośliny były w harmonijnie zestawione pod względem barwy i faktury. Bardzo popularna w Anglii.

 

Arboretum - miejsce, w którym kolekcjonowane są drzewa i krzewy, nad którymi prowadzi się badania z zakresu anatomii, morfologii, fizjologii i genetyki. Kolekcja służy również ukazaniu bogactwa ich form i różnorodności drzewostanu.

 

Aeracja trawnika – napowietrzanie trawnika za pomocą aeratora ręcznego lub mechanicznego, które maja za zadanie ponacinać lub nakłuwać darń. Zabieg ten przyspiesza regenerację trawnika po zimie, stosuje się go w celu rozluźnienia i napowietrzenia gleby.

 

Aerator - urządzenie stosowane do aeracji trawników. Istotnym elementem są ostro zakończone rurki, osadzone na obracającym się wale, przez które darń jest nakłuwana. Aerator stosuje się, aby naciąć zbitą darń, nakłuwać i wprowadzić w ten sposób powietrze w strefie korzeni i darni.

 

Architekt krajobrazu – specjalista zajmujący się planowaniem i kształtowaniem krajobrazu oraz kształtowaniem otwartych przestrzeni publicznych, architekturą ogrodową i planowaniem publicznych terenów zieleni.. Jest to zawód interdyscyplinarny.

 

Architektoniczny ogród - ogród uporządkowany przez osie symetrii, charakteryzujący się niezwykłą geometrycznością form ze zróżnicowaniem poziomów różnych części ogrodów. Charakterystyczne dla tych ogrodów są tarasy, belwedery, rampy, schody, teatry, groty, sadzawki i baseny.

 

Arkada - architektoniczny łuk rozpięty pomiędzy podporami np. słupami, kolumnami będący elementem architektonicznym, stosowanym głównie w krużgankach i loggiach oraz łuk w pergoli, po którym można poprowadzić różne pnącza.

 

Art deco - styl dekoracyjny powstały na przełomie XIX/XX w. w Europie, którego ideą było ukazanie piękna w funkcji przedmiotu użytkowego. Miał wpływ na kształtowanie kompozycji ogrodowych i zdobnictwo małej architektury ogrodowej, tj. ławek czy waz. Charakteryzuje go kontrast, prostolinijność, geometryczność i występowanie motywów roślinnych.

 

Ażurowa altana - rodzaj altany o ażurowej konstrukcji. Ażur jest to sposób zdobienia polegający na wycięciu w materiale otworów o ozdobnym lub geometrycznym kształcie tak, aby prześwitywała przez nie płaszczyzna tła. Ażurowa altana może być wykonana z drewna lub metalu, jest lekka i delikatna.

Bankiet - forma ciętego żywopłotu, wywodząca się z ogrodów barokowych, Charakterystyczną cechą są górne krawędzie przybierające kształty łuków wklęsłych lub wypukłych, które powtarzane są rytmicznie. Dodatkową ozdobą mogą być również geometrycznie strzyżone drzewka.

 

Barokowy ogród - styl zakładania ogrodów mający początek w XVII w. we Francji, wywodzący się z renesansowych ogrodów włoskich. Cechą charakterystyczną są krzyżujące się osie symetrii, regularność kompozycji, formowane i strzyżone drzewa i krzewy, kontrast i światłocień, uzyskane przez różnicowanie wysokości, a także bogato zdobione elementy małej architektury, jak: ławki, fontanny, rzeźby, gabinety, boskiety i teatry ogrodowe.

 

Bazalt - skała lita wylewna o barwie czarnej, szarej lub zielonej, powstała w wyniku procesów wulkanicznych. Cechuje się wyjątkowo korzystnymi właściwościami fizycznymi, dużą odpornością na wietrzenie chemiczne i fizyczne, wytrzymałością na ściskanie i ścieralność. Stosowany w budownictwie drogowym i miejskim m.in. na płyty drogowe i chodnikowe, krawężniki, rzeźby. W architekturze ogrodowej zastosowanie mają słupy bazaltowe, mogą wstępować jako monumentalne głazy oraz kostka bazaltowa do budowy ścieżek, dróg oraz do wykorzystywana do obwódek krawężnikowych.

 

Bażanciarnia - duża, ozdobna, drewniana lub metalowa budowla w kształcie klatki pokrytej siatką, w której trzymane są bażanty.

 

Błonia - łąki zakładane na obszernym, płaskim terenie pod miastem, porośnięte zazwyczaj tylko trawą. Błonia służą ludności miejskiej do odpoczynku, są miejscem spotkań i miejscem masowych imprez i zabaw.

 

Bonsai – sztuka ogrodowa, polegająca na tworzeniu i uprawie miniaturowych drzew lub krzewów w specjalnych płaskich pojemnikach. Formę karłową oraz wiekowy wygląd dorosłego drzewa uzyskuje się dzięki regularnemu cięciu oraz odpowiedniej pielęgnacji. Najczęściej stosowane na drzewka bonsai są: sosny, cyprysiki, jałowce, klony czy wiśnie. Sztuka bonsai wywodzi się z Chin, rozpowszechniła się w Japonii, gdzie osiągnęła doskonałość, a obecnie jest popularna w krajach europejskich.

 

Boskiet - forma roślinności drzewiastej, wywodząca się od renesansowych sadów, mniej lub bardziej regularna, będąca stylizowaną imitacją lasu. Tworzą go żywopłoty, obwódki i drogi prowadzone przez gęste zadrzewienia. W jego wnętrzu projektowano gabinety, sale, labirynty, fontanny, trawniki oraz teatry. Stanowił miejsce życia dworskiego poza pałacem. Boskiety występują w formie otwartej lub zamkniętej.

 

Botaniczny ogród - ogród o charakterze naukowym, w którym tworzone są kolekcje roślin w możliwie szerokiej gamie gatunków i rodzajów w celach dydaktycznych. Rośliny rosną w warunkach zbliżonych do naturalnego siedliska, a niektóre, szczególnie delikatne i egzotyczne okazy uprawiane są w specjalnych pomieszczeniach, tj. szklarniach, oranżeriach, cieplarniach. W ogrodzie botanicznym w odróżnieniu od innych ogrodów wszystkie rośliny powinny posiadać etykietę lub tabliczkę z nazwą rośliny w języku łacińskim i informację o jej pochodzeniu.

 

Brama księżycowa – duży, okrągły otwór w murze, który akcentuje piękny widok lub prowadzi do kolejnej części ogrodu. Jest to charakterystyczny element chińskiej architektury ogrodowej, symbolizujący przejście do innego świata

 

Bruk - typ nawierzchni stosowany na drogach, ścieżkach, alejach i placach, najczęściej będący kostką kamienną. Charakteryzuje się wysokimi walorami estetycznymi, szlachetną fakturą i kolorem. Bruk może być także drewniany lub betonowy.

 

Byliny - wieloletnie rośliny zielne, zimujące w gruncie i wyrastające ponownie każdego roku. Charakteryzują się trwałymi organami podziemnymi jak kłącza, rozłogi, bulwy i nietrwałymi (częściowo lub całkowicie) organami nadziemnymi, które zwykle po wydaniu kwiatów i nasion zasychają. Te, które nie tracą ulistnienia jesienią nazywane są bylinami zimozielonymi. Znajdują szerokie zastosowanie w tworzeniu roślinnych aranżacji ogrodowych ze względu na bogatą kolorystykę liści i kwiatów, fakturę i ciekawe pokroje.

Chirurgia drzew - polega na leczeniu i pielęgnacji drzew, poprzez zabiegi takie jak: leczenie i zabezpieczanie ran i ubytków, cięcia sanitarno –prześwietlające koronę, cięcia poprawiające statykę drzewa, wzmocnienia mechaniczne (podpory, odciągi) oraz usuwanie (wycinanie) gałęzi i konarów, które zagrażają bezpieczeństwu ludzi i otoczenia.

 

Chłopski ogród - małe, skromne założenie ogrodowe, umiejscowione przed frontową ścianą wiejskiego domu. Pełniło nie tylko funkcje ozdobne, ale też użytkowe. Uprawiano w nim warzywa, zioła, rośliny przyprawowe, drzewa i krzewy owocowe oraz kwiaty jednoroczne, byliny i trawy ozdobne.

 

Ciennik - rodzaj naturalnej altany stworzonej z koron drzew lub specjalnie przygotowane miejsce w ogrodzie lub szkółce roślin, w którym rośliny osłaniane są przed nadmiernym promieniowaniem słonecznym. Do tego celu można wykorzystać tkaniny cieniujące lub maty słomiane i ciemne listewki.

 

Cytadela - tereny zieleni miejskiej zakładane na ruinach dawnej twierdzy i obszarach okalających ją. Służy obecnie mieszkańcom jako tereny wypoczynku i rekreacji.

Darń - zwarta okrywa, składająca się głównie z traw wraz z wierzchnią warstwą gleby. Rośliny poprzez gęsty system korzeniowy silnie wiążą się z wierzchnią warstwą gleby. Może być stosowana między innymi do umocnienia nawierzchni.

 

Defoliacja - zabieg mechaniczny (obrywanie) lub chemiczny (z zastosowaniem defoliantów) mający na celu usunięcie liści z rośliny. Zabieg wykonuje się, aby przyspieszyć dojrzewanie, ułatwić zbiór, zwiększyć odporność na mróz lub spowolnić wzrost rośliny.

 

Degradacja środowiska - pogorszenie się stanu środowiska przyrodniczego głownie na skutek działalności człowieka, która powoduje zaburzenie naturalnych struktur i mechanizmów przyrodniczych. Obejmuje ona degradację gleb, wód i atmosfery.

 

Dolina ogrodowa - sztuczna forma kompozycyjna, imitująca naturalną dolinę, która stosowana jest najczęściej w dużych założeniach ogrodowych - w parkach krajobrazowych.

 

Dolmen - budowla megalityczna o charakterze grobowca, pochodząca z czasów prehistorycznych. Z reguły składała się z trzech ogromnych głazów wkopanych w ziemię oraz z ułożonego na nich płaskiego bloku skalnego. Budowla charakterystyczna dla Europy, szczególnie Irlandii.

 

Domek nadrzewny - ozdobna drewniana konstrukcja na drzewie znajdująca się między gałęziami, służąca dzieciom do zabaw.

 

Dom ogrodnika – budynek znajdujący się w ogrodzie, spełniający funkcje mieszkalne dla ogrodnika i jego pomocników. Był też biurem, magazynem dla warzyw, owoców i nasion, miejscem suszenia i przechowywania ziół, a także przechowalnią sprzętu ogrodniczego. W dawnych rezydencjach umiejscowiony był najczęściej przy bramie wjazdowej.

 

Drenaż – układ rowów i sączków podziemnych PCV lub kamionkowych, które służą do regulowania gospodarki wodnej i odprowadzania nadmiaru wody. Drenaż stosuje się również w doniczkach kwiatów domowych i balkonowych. Obecnie wykorzystuje się do tego grys albo keramzyt wypełniając nim dolną część doniczki. Zabieg ten ma na celu poprawę stosunków wodno – powietrznych w pojemnikach.

 

Drzewa krótkowieczne - gatunki drzew, które charakteryzują się szybkim wzrostem i nie dożywają 20-40 lat. Przykładem są topole, olsze, wierzby.

 

Drzewa długowieczne - gatunki drzew, które charakteryzują się małą dynamiką wzrostu (wolny, ale długo trwający wzrost). Dożywają nawet powyżej 150 lat. Są to np. sosny, cisy i dęby. Najstarsze drzewa mogą mieć nawet 5000 lat. W Polsce najstarszym okazem jest dąb szypułkowy Bolesław – ok. 800 lat.

 

Drzewostan ogrodowy- trwały element kompozycyjny ogrodu, całość roślinności drzewiastej, w tym drzew, krzewów, pnączy i krzewinek.

 

Drzewo życia - rajskie drzewo, według Biblii rosło w środku ogrodu Eden, jego owoce darzyły nieśmiertelnością. Drzewo, które łączy energie kosmosu i energię życia.

 

Dwójniak - jest to para drzew lub krzewów, rozsuniętych tak, aby utworzyły bramę. Funkcją dwójniaka jest podkreślenie wejścia, przejścia lub wyjścia. Często stanowi integralną całość kompozycyjną z budowlami architektonicznymi.

 

Dwuletnie rośliny - są to rośliny, które w drugim roku swojego życia zakwitają, wydając w ten sposób owoce i nasiona. Przykładem są bratki, niezapominajki, naparstnice, goździki brodate i wiele odmian ostróżek. Po wydaniu nasion i wysianiu samoistnym zamierają a w następnym roku kiełkują nowe rośliny zdolne do kwitnienia w przyszłym roku.

 

Dziedzictwo przyrodnicze - zasoby przyrody, naturalne lub powstałe wskutek zamierzonej działalności człowieka, które mają uniwersalną wartość estetyczna i historyczną, a którymi gospodaruje współcześnie żyjące pokolenie. Dziedzictwem przyrodniczym są między innymi: parki i ogrody historyczne oraz drzewa- pomniki przyrody.

 

Dzika promenada - element kompozycji ogrodowej o charakterze naturalnej gęstwiny z wieloma krętymi ścieżkami w formie labiryntu. Wprowadzały element tajemniczości i niespodzianki.

 

Dziki ogród - rodzaj ozdobnego ogrodu, utrzymanego w naturalnej formie z przewagą dzikiej roślinności lub kompozycja ogrodowa nawiązująca do idei uprawy dzikich roślin w ogrodzie. Może być dodatkowo wzbogacona rzeźbami potworów o symbolicznym znaczeniu.

Egipski ogród - ogrody starożytnego Egiptu, których kompozycja opierała się na wzorach geometrycznych, z centralnie umiejscowionym zbiornikiem wodnym, w którym najczęściej hodowano ryby i rośliny wodne. Spełnia funkcję dekoracyjną i rozrywkową. W ogrodach egipskich umieszczano najczęściej ptaszarnie i mniejsze ogrody wewnętrzne, tzw. patio.

 

Egzotyczny ogród - zakładane były w XVIII/XIX w. w ścisłym powiązaniu z oranżeriami. Na obszernych trawiastych płaszczyznach stanowiących parter ogrodowy, eksponowane były egzotyczne rośliny pojemnikowe oraz rzeźby. Takie kompozycje miały na celu odtworzenie nastrojów świata antycznego. Są to również ogrody znajdujące się w szklarniach, w których ciepły lub tropikalny klimat są sztucznie utrzymywane.

 

Eklektyczny ogród - typ parku krajobrazowego występujący w XIX/XX w. w którym istota kompozycyjna polegała na kopiowaniu i zestawianiu w większe zespoły form historycznych, tj. budowli minionych epok. Często w jednym ogrodzie zamieszczano elementy ze wszystkich możliwych stylów. Może być uznany za rodzaj kiczu, ale na wysokim poziomie.

 

Ekologia - nauka badająca zależności między organizmami żywymi, a środowiskiem przyrodniczym oraz wzajemne oddziaływania jednych na drugie.

 

Ekspansywne drzewa - drzewa zdolne do szybkiego opanowania dużych powierzchni, ze względu na znaczną produkcję nasion w ciągu roku lub intensywne wytwarzanie odrostów korzeniowych. Najbardziej ekspansywne są gatunki wiatrosiewne np. brzozy, olsza, jesiony i klony. Odrosty korzeniowe najsilniej wytwarza sumak octowiec.

 

Ekspertyza dendrologiczna - opracowanie dendrologiczne, opierające się na inwentaryzacji drzewostanu, zawierające następujące informacje: ocenę stanu zdrowia poszczególnych gatunków, zalecenia pielęgnacyjne, wytypowanie okazów do zachowania, wycięcia lub leczenia.

 

Erem - element małej architektury ogrodowej, niewielka budowla ukryta w ogrodzie, będąca niespodzianką dla gości. Służyła jako miejsce do urządzania przyjęć i mogła być miejscem rozmyślań i kontemplacji.

 

Erozja - proces polegający na niszczeniu wierzchniej warstwy gleby poprzez działanie różnych czynników zewnętrznych (wiatr, deszcz, wody płynące) powodujące żłobienia, rozwiewania, rozmywania. Proces powodujący niszczenie naturalnych lub sztucznych form terenowych (skarpy, kopce) w założeniach ogrodowych, parkowych lub miejskich.

 

Estrada - specjalne formy strzyżonych krzewów lub małych drzew w XV- wiecznych ogrodach Burgundii. Proces formowania polegał na przymuszeniu gałęzi do poziomego rośnięcia poprzez przywiązanie ich do metalowych obręczy lub pni.

 

Eutrofizacja - proces oznaczający przenawożenie lub zarastanie zbiorników wodnych, spowodowany nadmiernym gromadzeniem związków chemicznych (nawozów). Skutkuje to silnym rozwojem glonów i innej roślinności, tak zwane "kwitnienie" lub "zielenienie" wód i przykrym zapachem.

Faszyna - powiązane ze sobą długie i cienkie gałęzie, najczęściej wiklinowe, używane do wyplatania płotów stosowanych do umacniania brzegów rzek, strumieni i innych zbiorników wodnych.

 

Fenologia - nauka, która specjalizuje się badaniem objawów życia różnych organizmów (roślin, zwierząt) w cyklu rocznym lub sezonowych. Badane zjawiska to np. kiełkowanie, kwitnienie, owocowanie, zapadanie w sen zimowy, przebarwianie się liści.

 

Feng shui - dosłownie wiatr i woda, chińska sztuka poprawiania krajobrazu, Praktyka takiego planowania przestrzeni, aby była ona zgodna ze środowiskiem naturalnym, obejmowała ogólny rozkład miast, wsi, budynków mieszkalnych i ogrodów. Podstawowymi zasadami feng shui jest koncepcja yin i yang, siatka bagua oraz zasada pięciu żywiołów.

 

Fiński ogród - zjawisko we współczesnej Finlandii polegające na próbie upiększania środowiska, w którym żyje człowiek poprzez adaptację naturalnej roślinności do celów ogrodowych. Do tego typu ogrodów nie importowano obcych gatunków z innego rejonu. Rośliny wprowadzano w trzech skalach: dom, osiedle, miasto.

 

Fitosocjologia - dział botaniki zajmujący się badaniami nad zbiorowiskami roślinnymi występującymi w naturze i ich rozmieszczeniem na kuli ziemskiej.

 

Fosa - element obronny, suchy lub nawodniony, naturalny lub sztuczny okalający jakiś obiekt np. zamek, będąc barierą uniemożliwiającą dojście do niego.

 

Francuski klasyczny ogród - typ ogrodu barokowego zapoczątkowany we Francji w XVII w. kanwą kompozycyjną są formowane z drzew liściastych układy alejowe. Ogrody charakteryzuje regularność i symetria. Wprowadzane są długie kanały oraz szpalery zieleni. We wnętrzach ogrodowych stosuje się zjawisko iluzji przestrzeni.  

 

Furta - są to drzwi drewniane lub metalowe z ozdobnymi okuciami umiejscowione w bramie ogrodowej lub w bramie budynku architektonicznego.

 

Furtka - małe, drewniane lub metalowe jedno skrzydłowe drzwi w bramce ogrodowej, służące do zamykania przejścia. Często ażurowe, połączone z innymi elementami ogrodzenia.

Gabinet - wnętrza ogrodowe, niewielka sala ogrodowa na planie kwadratu lub koła, znajdująca się wewnątrz boskietu. Służył do wypoczynku i spotkań, zapewniał intymność. Popularny element kompozycyjny w ogrodach barokowych.

 

Gabion - element budowlany do mocowana nasypów, skarp lub brzegów rzek, w postaci prostopadłościennego drucianego kosza pokrytego siatką, wypełnionego kamieniami lub żwirem. Znalazł również szerokie zastosowanie w sztuce ogrodowej jako element dekoracyjny i architektoniczny w postaci ogrodzeń, murków, schodów i itp.

 

Gaj - znana już ze starożytności forma roślinności drzewiastej, przypominająca las. Gaj zajmował niewielką powierzchnię i był niejednolicie zagęszczony. To również naturalne zespoły leśne przylegające do zespołu ogrodowego.

 

Galeria - w sztuce ogrodniczej forma roślinności drzewiastej w postaci żywopłotu, który jest uformowany na kształt łuków lub pomieszczenie w formie korytarza, biegnącego wzdłuż ściany budynku.

 

Gatunek - jako jednostka taksonomiczna w systematyce botanicznej lub zoologicznej jest podstawową jednostką formalną klasyfikacji biologicznej. Naukowo oznaczamy nazwę gatunku z wykorzystaniem dwóch członów: pierwszy to nazwa rodzajowa, a drugi to tak zwany epitet gatunkowy (nazwa gatunkowa) np. Pinus sylvestris – sosna pospolita.

 

Gazebo - element architektoniczny umiejscowiony na naturalnej wyniosłości terenu, służący do podziwiania widoków na założenie ogrodowe. Występuje w formie altanki lub kiosku. To również budynek z tarasem lub kioskiem widokowym na górnych kondygnacjach.

 

Gazon - jest to duży, ozdobny trawnik, na planie prostokąta, owalu lub koła, który znajduje się przed wejściem do budynku. Zdobiono go fontannami, kwietnikami, drzewami lub krzewami. Jest to również duży pojemnik na kwiaty sezonowe w przestrzeni miejskiej.

 

"Genius loci" - (wymowa – genius loci) dosłownie "duch opiekuńczy danego miejsca", jest to opiekuńcza siła, duch, sprawiający, że dane miejsce, przestrzeń jest jedyne w swoim rodzaju. Określenie związane z niematerialną wartością krajobrazu. Miejsca z genius loci wzbogacają wrażliwość człowieka oraz stanowią potencjalne źródło inspiracji do tworzenia krajobrazu. 

 

Geobotanika - dział botaniki, który zajmuje się badaniem interakcji między roślinami, a środowiskiem geograficznym.

 

Geologiczny park - typ parku archeologicznego z eksponatami kamiennymi, takimi jak: kamienie narzutowe, skały i minerały, posiadającymi wysoką wartość geologiczną i estetyczną

 

Geometryczny ogród - założenie ogrodowe, w którym ściśle przestrzegane są zasady kompozycji geometrycznej. Stosuje się regularne formy roślinności drzewiastej – formowanie roślin (topiary).

 

Girlanda - motyw dekoracyjny w formie wieńca, wiązanki z liści laurowych lub kwiatów zdobiący wnętrza architektoniczne.

 

Glorieta - rodzaj altany ogrodowej zbudowanej najczęściej na bazie koła lub elipsy, wielokątna otoczona kolumnami. Składała się z kilku kolumn od 4 do 8 lub nawet więcej. Może być przykryta dachem w postaci kopuły, pełnym lub ażurowym. Umiejscowiona była na wzniesieniach terenu i na zwieńczeniach osi kompozycyjnych.

 

Gnejs - skała metamorficzna, w zależności od składników nadaje się gnejsom nazwy specjalne, np. gnejs biotytowy. Jako kruszywo, znalazł szerokie zastosowanie przy budowie dróg kołowych i szynowych. Dzięki charakterystycznej strukturze i teksturze - szara barwa lekko połyskująca w przekroju ładna warstwowa budowa, sprawdza się w architekturze ogrodowej. Efektownie wyglądają w ogrodach skalnych i wodnych. Gnejs można pozyskać w formie naturalnych płyt kamiennych, z których buduje się tarasy, ścieżki, schody czy kaskady wodne. W postaci kory gnejsowej może służyć do wypełniania podobnie jak żwir przestrzeni między roślinami lub jako nawierzchnie place, ścieżki itp

 

Gołębnik - ozdobna, drewniana, czasem kamienna lub murowana, budowla ogrodowa do chowu gołębi.

 

Granit - głębinowa skała o budowie jawno krystalicznej, jeden z podstawowych materiałów budowlanych dróg, ścieżek, chodników, murków oporowych, elementów małej architektury ogrodowej i dekoracji. Pasuje do warunków domowych, ogrodowych i miejskich. Posiada ona takie zalety techniczne jak mrozoodporność, duża odporność na ścieranie i ściskanie. Nawierzchnie wykonane z kostki granitowej są trwałe oraz bezpieczne w użytkowaniu (antypoślizgowe).                                             

 

Grobla - naturalny bądź sztuczny wał ziemi, zbudowany na brzegach zbiorników wodnych, chroniący teren przed zalaniem. Grobla będąc urządzeniem hydrotechnicznym służyła do utrzymania prawidłowego poziomu wody w zbiorniku.

 

Grota - mała naturalna jaskinia. Element wykorzystywany w ogrodach, mogła być naturalna lub sztuczna. W ogrodach barokowych groty najczęściej sztuczne, stawiano na końcu alei, na zamknięciach widokowych, u podnóża stoków.

 

Grota szeptów - sztuczne grota o szczególnych właściwościach akustycznych. Składała się z dwóch grot kamiennych ustawionych na przeciwko siebie. Jak sama nazwa wskazuje grota wzmacniała dźwięk. Dwie osoby stojąc do siebie plecami, każda w innej grocie mogły ze sobą się porozumiewać nawet szeptem.

 

Gry parkowe - forma aktywnego spędzania czasu w parku, polegająca na zabawach towarzyskich i sportowych. Popularne gry to: szachy, kręgle, golf, łódki, kajaki, strzelnice, karuzele, konie oraz zjeżdżalnie, badminton, tory dla deskorolek i wrotek.

Halo - jest to specyficzny rodzaj krytej alei, tzw. aleja tunelowa. Oba jej końce są wyraźnie zamknięte.

 

Herbarium - mały ogród użytkowy, ogród zielny. Oznacza również zielnik, czyli kolekcję zasuszonych roślin, głównie ziół i roślin przyprawowych przeznaczoną do celów dydaktycznych. Herbarium to także budynek, w którym są suszone i przechowywane zioła.

 

Herbaciarnia - pawilon zlokalizowany w atrakcyjnym miejscu, w którym odbywa się ceremonia picia herbaty. Charakterystyczny element ogrodów chińskich.

 

Herma - architektoniczny element przyścienny, pochodzący ze starożytnej Grecji, w postaci czworokątnego słupa, który był zwieńczony rzeźbą w kształcie głowy lub popiersiem. W sztuce ogrodowej znalazły zastosowanie jako wolnostojący element dekoracyjny.

 

Historyczny ogród - zabytkowy ogród wpisany do Rejestru zabytków, posiadający wartości historyczno- kulturowe.

 

Holenderski ogród - jest ozdobnym ogrodem, w którym występuje bogactwo gatunków i odmian kwiatów. Zakładany pomiędzy pałacem, a parkiem krajobrazowym. To również typ ogrodu włoskiego charakteryzujący się bogatym wyposażeniem- strzyżone krzewy, kolumnady, trejaże, balustrady.

 

Hortiterapia – rodzaj terapii, wykorzystującej ogród i rośliny do leczenia. Możemy wyróżnić hortiterapię bierną, polegająca na spacerowaniu po ogrodach i kontakcie z naturą oraz czynną, czyli jest to praca przy uprawie i pielęgnacji roślin. Podstawowym założeniem jest obcowanie z naturą, które wpływa pozytywnie na samopoczucie i proces rehabilitacji.

 

Hortus conclusus- typ ogrodu zamkniętego charakterystyczny dla epoki średniowiecza. Odznaczał się prostotą form, intymnością i skromnością. Najczęściej ogród przylegał do budynku, a z pozostałych stron był otoczony murem. Pośrodku ogrodu umieszczano rabaty kwiatowe lub trawniki. Sadzono w nich kwiaty, zioła i rośliny lecznicze. Elementami małej architektury ogrodowej były ławy, altany, pergole.

 

Hortus medicus - pochodzący ze średniowiecza typ ogrodów klasztornych, w których uprawiane były zioła, rośliny lecznicze i przyprawowe.

Humus - inaczej próchnica, martwa substancja organiczna pochodzenia roślinnego i zwierzęcego znajdująca się w górnej warstwie gleby od 15 do 25 cm. Charakteryzuje się wysoką sorbcją chemiczną i wodną. Ma ciemną barwę, wyraźnie wyróżniającą się na poprzecznym przekroju górnej warstwy gleby

 

Hydrożel – rodzaj żelu, który chłonie  200 do 400 razy ponad swoją objętość, która rozproszona jest w jego masie. W ogrodnictwie substancje te pomagają gromadzić wodę w glebie i zapewnią  powolne i równomierne  oddawanie wody i rozkład wilgoci w kontakcie z korzeniami, dzięki czemu zapobiegają wysychaniu roślin. Stosowany jest do gleb narażonych na przesuszenie przy uprawie roślin balkonowych, doniczkowych i ogrodowych. Znajduje szerokie zastosowanie w terenach zieleni miejskiej, szczególnie w amplach i pojemnikach, ponieważ pozwalają ograniczyć podlewanie do minimum.

Inskrypcje - są napisami, które zostały wyryte w materiałach trwałych, takich jak: kamienie, drewno, metal. Inskrypcje umieszczane są najczęściej na płytach nagrobnych, pomnikach i budowlach architektonicznych. Treść napisów upamiętnia istotne wydarzenia historyczne, stanowił pochwałę, gloryfikuje cnoty. Cytowane są również dywizy i motta.

 

Inspekty - budowle jeszcze do niedawna spotykane w ogrodnictwie pełniące funkcję "szklarni", służące do rozmnażania i produkcji roślin. Umieszczane są one częściowo w ziemi, zazwyczaj zwrócone w stronę południową i zakryte oknami. Nagrzewają się poprzez rozkład obornika i promieniowanie słoneczne. W bardzo mroźne dni były dodatkowo przykrywane matami słomianymi

 

Introdukcja roślin - polega na sprowadzeniu egzotycznych (nie występujących na danym terenie) gatunków roślin i uprawa ich w lokalnych ogrodach, parkach, lasach.

 

Inwentaryzacja dendrologiczna - dokumentacja aktualnego zbioru roślinnego ogrodu, która zawiera: spis gatunkowy, dokładną lokalizację dla drzew i pojedynczych krzewów, zasięg dla grupy krzewów, liczebność, stan zdrowotności i żywotności. Wyróżniamy inwentaryzację uproszczoną i pełną (ekspertyza dendrologiczna).

Japoński ogród - ogrody wywodzące się z Japonii, w których główną inspiracją była religia i mitologia, a każdy element miał znaczenie symboliczne i przesłanie filozoficzne. Tworzywo ogrodowe stanowią kamienie, żwir, piasek oraz woda. Charakterystyczna była również miniaturyzacja krajobrazu. Wśród podstawowych elementów kompozycyjnych w ogrodach japońskich dominują: stawy, pergole, bramy, mosty, wyspy i schody kamienne.

 

Jezioro - jest naturalnym lub sztucznym zbiornikiem wodnym. Ma nieregularne brzegi, które może porastać roślinność. Jest elementem dużych kompozycji ogrodowych, spełniającym funkcje dekoracyjne i rekreacyjne.

 

Juta – tkanina o splocie płóciennym, produkowana z roślin juty, występuje w kolorze szarym lub naturalno złotym. Może posiadać różną grubość i gęstość sploty. Stosowana jest w ogrodnictwie do zabezpieczania brył korzeniowych, pni w trakcie transportu. Juta pozostawiona w glebie ulega szybko biodegradacji, co jest jej dużą zaletą.

Kalendarz celtycki – horoskop drzewny, według którego opiekunem każdego człowieka jest drzewo. Rodząc się w określonym dniu, miesiącu i roku, człowiek staje się podobny do jednego z drzew. Horoskop celtycki powstał około 2 tys. lat temu. W skład horoskopu wchodzą następujące znaki: Jabłoń, Jodła, Wiąz, Cyprys, Topola, Cedr, Sosna, Wierzba, Lipa, Dąb, Leszczyna, Jarzębina, Klon, Orzech, Jaśmin, Kasztanowiec, Jesion, Grab, Figa, Brzoza, Oliwka, Buk.

 

Kalendarz księżycowy ogrodnika - poradnik dla miłośników ogrodów i roślin, który określa wpływ położenia Księżyca na rozwój roślin. Kalendarz Księżycowy, to przewodnik z poradami ogrodniczymi na każdy dzień. Zawiera harmonogram prac w ogrodzie oraz porady dotyczące roślin domowych z uwzględnieniem najbardziej korzystnej lub niekorzystnej pory do wykonywania konkretnych czynności.

 

Kalendarz ogrodowy - kalendarz uwzględniający wszelkie prace ogrodnicze, zarówno uprawne, jak i związane z pielęgnacją roślin i konserwacją. Prace te mogą być rozpisane zgodnie z fazami Księżyca lub według racjonalnego zarządzania czasem, siły roboczej i sprzętu.

 

Kalus - roślinna tkanka mająca zdolności zabliźniające i odtwarzające utracone tkanki. Odgrywa istotną rolę w procesie regeneracji (np. po uszkodzeniu).

 

Kamienny krąg – krąg złożony z ustawionych pionowych kamieni, często wokół miejsca kultu lub grobowca. Pierwsze kręgi pojawiły się w drugiej połowie IV tysiąclecia p.n.e. Było to najprawdopodobniej miejsce kultu i zebrań plemiennych. Do najbardziej znanych należy Stonehenge.

 

Kanał - specyficzna odmiana stawu ozdobnego, będący naturalną lub sztuczną drogą wodną. Kanały wywodzą się ze starożytnego Egiptu, gdzie pełniły funkcje kompozycyjne i irygacyjne, nawadniając ogród lub pole. Mają również istotne znaczenie symboliczne w parkach i ogrodach.

 

Kaplica ogrodowa - forma małej architektury ogrodowej w postaci budowli sakralnej, stosowana od starożytności, poprzez ogrody średniowieczne, aż do dziś. Są symbolicznymi pamiątkami epizodów życia i Męki Chrystusa i wydarzeniami ze Starego i Nowego Testamentu.

 

Karłowe rośliny - rośliny drzewiaste wolno rosnące i odmiany specjalnie wyselekcjonowane lub wyhodowane dla małych ogrodów przydomowych, ogrodów skalnych lub do pojemników, skrzynek itp.

 

Kaskada - jest formą sztucznego lub naturalnego zwielokrotnionego wodospadu. Tworzą ją pojedyncze stopnie lub ciągi architektonicznych stopni wodnych mogących osiągać nawet kilka kilometrów długości.

 

Kasyno - budowla w formie pawilonu lub małego domku wiejskiego znajdująca się w części ogrodu lub parku przeznaczonego do polowań dworskich.

 

Kiosk - jedna z najbardziej uniwersalnych architektonicznych form ogrodowych w rodzaju altany lub pawilonu. Spełnia funkcje schronienia przed słońcem, wiatrem i deszczem. W ogrodach historycznych kioski budowane były przez wysokiej klasy rzemieślników i zyskiwały wartość dzieła.

 

Keramzyt – lekkie kruszywo budowlane, wytwarzane z gliny. Keramzyt ogrodniczy ma postać zaokrąglonych granulek o różnej wielkości, bardzo dobrze napowietrza glebę i pomaga doprowadzać tlen do korzeni roślin. Może być stosowany jako drenaż, materiał spulchniający lub ściółkowy, a w budownictwie służy jako warstwa izolacyjna, docieplająca.

 

Klasycystyczny ogród - założenie o swobodnej kompozycji przestrzennej, podkreślające dominującą rolę budynku mieszkalnego (dworu, pałacu). Połączenie architektury z naturą za pomocą osi widokowych było charakterystyczną cechą tych ogrodów.

 

Klasyczny ogród - modelowy, perfekcyjny wzór ogrodu, często kojarzony z ogrodem barokowym.

 

Klasztorny ogród - ogród klasztorny charakterystyczny dla średniowiecza, zamknięty dla publiczności. W skład ogrodu wchodziły winnice, gaje oliwne, sady i mniejsze ogrody ozdobne. Były miejscem wyciszenia i wypoczynku.

 

Klomb - swobodny, piętrowy układ roślinności na planie koła lub elipsy, składający się z drzew różnego gatunku. Często centralnie umieszczano soliterowi roślinę np. agawę, daturę itp.  Forma charakterystyczna dla angielskich ogrodów krajobrazowych. Współcześnie klombem nazywa się również rabatę kwiatową.

 

Klon - powstała poprzez klonowanie, czyli wegetatywne rozmnażanie rośliny matecznej, jednolita populacja. Klonowanie stanowi istotną metodę hodowlaną, gdyż wszystkie rośliny powstałe w jego wyniku są identyczne. W produkcji szkółkarskiej podstawowa metoda rozmnażania pozwalająca uzyskać wyrośnięty materiał roślinny np. tuja Smaragd.

 

Kolumnada - samodzielny, wolnostojący obiekt architektoniczny składający się z kolumn ustawionych w rzędzie, spiętych w górnej części arkadami lub poziomą belką (architrawem). Kolumnada występuje na planie półkolistym lub eliptycznym. Znaczący element ogrodów architektonicznych.

 

Kolumnada pni - seria drzew, które posadzono w jednym lub wielu rzędach, na planie prostokąta, półkola, elipsy lub nieregularnie. Korony drzew są wysoko podkrzesane albo pozbawione dolnych gałęzi. Efekt spotykamy w alejach, szpalerach, kulisach lub markizach.

 

Katalogi ogrodowe - katalogi roślin, które prowadzi się w celach naukowych, głównie przez arboreta i ogrody botaniczne lub handlowe oferty asortymentu roślinnego.

 

Kępa - nasadzenie roślinności w formie nieregularnej w kształcie okręgu lub elipsy, składający się z kilkunastu drzew. Cechą charakterystyczną jest brak rozwiązań osiowych (dominanty, akcenty kompozycyjne).

 

Kicz - twór w złym guście, o miernej wartości artystycznej. Mimo cech negatywnych towarzyszy dziełom wielkim, wartościowym. W sztuce ogrodowej kicz może przejawiać się w elementach małej architektury: rzeźbach (krasnale), altanach, kioskach, w doborze gatunków roślin czy w koncepcji ogrodowej np. skalniak.

 

Kompost - rodzaj naturalnego nawozu organiczno- mineralnego, który stosuje się w celu użyźnienia gleby. Przygotowuje się go w specjalnych pryzmach kompostowych, kompostowniach. Powstaje poprzez mikrobiologiczny rozkład odpadów roślinnych w warunkach tlenowych.

 

Kopiec widokowy - wzniesienie terenu, które zostało sztucznie uformowane na kształt stożka o stromych zboczach. Zlokalizowany był w ogrodzie tak, alby podziwiać z "lotu ptaka" całość założenia ogrodowego i widoki zapożyczone (atrakcyjne elementy krajobrazu poza terenem ogrodu).

 

Kordon podwójny - sposób prowadzenia drzew owocowych, który polega na rozpinaniu i prowadzeniu gałęzi w dwóch przeciwnych stronach. Służą do tego specjalne konstrukcje. Istotny zabieg, który wpływa między innymi na równomierne wybarwienie owoców.

 

Korekcja drzewostanu - wszelkie działania rewaloryzacyjne, polegające na wprowadzeniu korekt w istniejącym stanie drzewostanu. Korekty muszą być uzasadnione kompozycyjnie i historycznie.

 

Kosz kwiatowy - rodzaj kwietnika, który jest obramowany płytkami ceramicznymi, plecionką wiklinową, żeliwną, stalową. Formą często nawiązywał bezpośrednio do kształtu kosza. Wypełniony był niskimi, barwnymi kwiatami oraz różami. Uszy kosza często porastał bluszcz lub groszek pachnący.

 

Krajobraz - ogół cech wyróżniający określony teren, zespół typowych cech. Naturalne elementy składowe to: rzeźba terenu, podłoże, woda, powietrze, flora i fauna. Wyróżnić możemy krajobraz kulturowy (przewaga elementów powstałych w wyniku działalności człowieka nad elementami przyrodniczymi), krajobraz miejski, krajobraz naturalny (przewaga przyrody nad elementami antropogenicznymi), krajobraz otwarty (krajobraz naturalny z szerokim widnokręgiem).

 

Krajobrazowy park - wielkoobszarowa forma krajobrazu naturalnego i forma ochrony przyrody tworzone za względu na wartości przyrodnicze, historyczne, kulturowe i krajobrazowe.

 

Krasnal ogrodowy – figury krasnali i innych postaci bajkowych oraz zwierząt, wykonane z gipsu lub tworzywa sztucznego, które stanowią kiczowaty element dekoracyjny ogrodu.

 

Kratka trawnikowa – produkt, składający się z ażurowej kratki służący do wzmacniania nawierzchni, najczęściej trawnikowych. Umożliwia wjeżdżanie pojazdami na powierzchnię trawnika. Sprawdza się na rozległych terenach zielonych, podjazdach, drogach dojazdowych, parkingach, skarpach i chodnikach. Może być też wypełniana grysem, keramzytem lub korą.

 

Krawężnik - element małej architektury ogrodowej służący do rozgraniczenia lub umocnienia krawędzi nawierzchni – dróg, jezdni, placów od chodników, trawników czy kwietników. Wykonany może być z betonu, kamienia lub drewna. W sztuce ogrodowej mogą przybierać formy ozdobne, wpływając na walory estetyczne kompozycji ogrodowej.

 

Królewski ogród – typ ogrodów osiągających najwyższy poziom artystyczny ze względu na ich przeznaczenie. Występowały we wszystkich epokach historycznych. Ze względu na duże możliwość finansowe ich właścicieli, założenia te były wzorem dla innych ogrodów, a zatrudniani w nich królewscy ogrodnicy dbali o najwyższy poziom ich utrzymania.

 

Królikarnia – specjalnie wydzielony obszar otoczony ozdobnym ogrodzeniem przeznaczony do dekoracyjnego chowu królików. Umiejscowiony był we wnętrzu ogrodowym otoczonym przez zielone ściany lub kolumnady.

 

Krużganek – długi malowniczy korytarz będący ciągiem komunikacyjnym. Znajdował się przeważnie wewnątrz dziedzińca na jednej lub kilku kondygnacjach.

 

Krzew - roślina drzewiasta o wysokości do 3 m, bez wyraźnego pnia głównego, z licznymi równorzędnymi, rozgałęzionymi pędami. Jest podstawowym składnikiem kompozycji ogrodowych. Uprawiany ze względu na dekoracyjne liści, kwiaty, owoce, nasiona lub oryginalny pokrój. 

 

Krzewinka - niska roślina (do 60 cm) o częściowo drewniejących pędach, często płożąca lub pokładająca się. Jest formą przejściową pomiędzy rośliną zielną a drzewiastą (borówka brusznica, runianka).

 

Kulan – wijąca się ścieżka występująca w ogrodach chińskich. Z reguły zadaszona charakterystycznym podwiniętym daszkiem. Kulan mógł stanowić połączenie dwóch części.

 

Kulisa - ogrodowa forma aranżacji przestrzennej w postaci wysokiej ściany zieleni (drzewa, krzewy), umiejscowiona zazwyczaj prostopadle do osi widokowej. Zwielokrotniona kulisa potęgowała nastrój głębi wnętrza ogrodowego. Popularny element kompozycyjny w barokowych założeniach ogrodowych.

 

Kult drzewa - otaczanie czcią religijną wybranych drzew lub grupy drzew związane z traktowaniem ich jako symbol życia i płodności, łącznik pomiędzy niebem, ziemią a podziemiem, siedzibę bóstw oraz przypisywanie im magicznych właściwości. Obiektem czci były najczęsciej stare jesiony, orzechy, lipy, baobaby czy figowce.

 

Kultywar – roślina wyróżniająca się walorami użytkowymi lub estetycznymi, wyraźnie odrębna i jednolita, uzyskana w wyniku zabiegów hodowlanych (selekcja, krzyżowanie, działanie mutagenów) lub odnaleziona w naturze lub uprawie.

 

Kwatera ogrodowa- podstawowy element kompozycyjny na planie kwadratu lub prostokąta w sztuce ogrodowej, powstały w wyniku podziału przestrzeni drogami i ścieżkami. Ramy kwatery stanowią strzyżone żywopłoty, szpalery lub aleje. Wypełniane są najczęściej trawnikami, kompozycjami z kwiatów, ziół, rzadziej drzewami. Dekorowane elementami małej architektury, takimi jak: rzeźby, altanki, fontanny lub sadzawki.

 

Kwietnik - teren porośnięty roślinami ozdobnymi, cebulowymi,  jednorocznymi i bylinami, przybierający różne kształty. Jest elementem dekoracyjnym ogrodów, parków, wejść do budynków, zieleni miejskiej. Jest to układ sezonowy.

 

Kwietynka –zwana również amplą, jest pojemnikiem (doniczką) z kompozycją roślinną zawieszaną w pomieszczeniach lub na zewnątrz budynków.

Labirynt - motyw lub budowla o skomplikowanym przebiegu, składająca się najczęściej z krętych ciągów i korytarzy. W ogrodach zawiła droga wśród szpalerów lub żywopłotów o krętym przebiegu, doprowadzająca do placu środkowego z basenem, fontanną, rzeźbą, ławką; w renesansie występowała w formie kwadratu z drogami koncentrycznymi. Współcześnie o funkcji ozdobnej, zabawowej lub dydaktycznej.

 

Labirynt wodny - jest to taka forma labiryntu, w którym wykorzystywany jest element wody, Woda w tym labiryncie jest uruchamiana w różnych sekwencjach za pomocą pomp i dysz, tworząc niedostępne korytarze do przejścia.
 

Lasek - w założeniach parkowych forma roślinności drzewiastej, przypominająca las. Stosowany m.in. jako przesłona, może tez dzielić duży ogród na mniejsze części.

 

Lapidarium - dekoracyjne miejsce w ogrodzie lub budynku, w którym  przechowuje się oraz wystawiane są  między innymi elementy pochodzące z zabytkowych budowli i  rzeźb oraz okazałe kamienie naturalne.

 

Liście pstre – rodzaj liści występujący na odmianach drzew i krzewów, charakteryzujących się jasnymi, żółtymi plamkami lub barwnym obramowaniem liścia. Rośliny utrzymują pstre liście przez cały okres wegetacyjny, lub większą jego część. Większość gatunków wymaga stanowisk słonecznych i wykazuje mniejsza odporność na warunki atmosferyczne, wolniej też rosną, ale charakteryzują się wysoką dekoracyjnością.

 

Liściowa ziemia - substrat powstały z przekompostowanych liści drzew. Ziemia ta zawiera dużo składników pokarmowych, służących do polepszenia struktury gleby.

 

Loggia - element budowli architektonicznej, otwarty na zewnątrz z jednej tylko strony np. z kolumnadą zamiast ścian, o funkcji wypoczynkowej i widokowej. We Włoszech określano tak budynek wolnostojący, ozdabiany arkadami, z trzech stron, służący do uroczystości publicznych.

 

Ludowa nazwa roślin - potoczna nazwa danej rośliny, nie mająca związku z nazwą botaniczną, zwyczajowo używana w określonym regionie kraju np. nagietki - paznokietki, aksamitki - turki, bukszpan – grynszpan.

 

Lunapark - miejsce zabaw na wolnym powietrzu, gdzie znajdują się urządzenia rekreacyjne, np. karuzele, kolejki górskie. Inaczej nazywane wesołym miasteczkiem.

 

Łąka - darń stworzona z traw, bylin, roślin jednorocznych, różnego rodzaju chwastów i ziół. Możemy wyróżnić, łąki służące do pozyskiwania siana(łąki kośne) oraz łąki ozdobne (łąka kwietna).

Mała architektura ogrodowa - niewielkie obiekty budowlane używane w kompozycjach ogrodowych o charakterze ozdobnym i użytkowym, np. pergola, trejaż, altana, mostki, obeliski oraz ławki.

 

Maneż - hala lub ogrodzony teren na zewnątrz, służący do ujeżdżania koni i nauki jazdy konnej.

 

Maniera stylowa - charakterystyczny sposób tworzenia dzieł konkretnego artysty lub środowiska twórców. W sensie negatywnym może oznaczać bezmyślne powtarzanie zapożyczonych wzorów, również w ogrodzie.

 

Manierystyczny ogród - ogród, w którym szczególną uwagę zwraca się na styl, charakteryzuje się oryginalnością formy, fantazją, symboliką oraz teatralnością kompozycji. Występują tam skomplikowane mechanizmy wodne. Ogród ten wywodzi się ze sztuki włoskiej.

 

Markiza – jest tworzona z drzew posadzonych w szpalerach, których korony są formowane w taki sposób, aby powstał ocieniający daszek. Wyróżniamy markizy pojedyncze oraz podwójne.

 

Mata ściółkowa – tkanina ogrodnicza, która chroni nasadzone rośliny przed rozwijaniem się chwastów oraz utrzymuje wilgoć w glebie. Z reguły rozkładamy ją na glebie przed nasadzeniami, wycinamy w macie odpowiednie otwory i sadzimy rośliny.

 

Mauretański ogród – ogrody tworzone w krajach będących pod wpływem sztuki islamu (Hiszpania, Afryka). Charakteryzują się one orientalną dekoracyjnością, bogatą ornamentyką oraz obfitością elementów wodnych między innymi fontann czy sadzawek. Powszechnie stosowano w tych ogrodach mozaikę ceramiczną.

 

Mauzoleum - monumentalna forma wolnostojącego grobowca, który jest bogato zdobiony, występują także symboliczne mauzolea, stawiane ku czci danej osoby. W ogrodach mogą stanowić akcent lub dominantę.

 

Meczet - w religii muzułmańskiej budynek przeznaczony do celów sakralnych (dom modlitwy). Budowla na planie kwadratu lub prostokąta, przykryta kopułą, charakterystycznym jej elementem jest minaret.

 

Menażeria - budynek lub teren w ogrodzie przeznaczony do trzymania egzotycznych zwierząt. Pełniły funkcje rozrywkowe, ozdobne i pokazowe.

 

Miasto-ogród - koncepcja urbanistyczna osiedli mieszkaniowych, powstała pod koniec XIX wieku w odpowiedzi na problem przeludnienia miast. Twórcą tej koncepcji był brytyjski urbanista Ebenezer Howard. Miasto - ogród miało stworzyć korzystne warunki życia w zdrowiu i harmonii dla całej społeczności. Cechuje się dużym udziałem terenów zielonych, luźną i niską zabudową oraz systemem satelitarnym Istotą miasta- ogrodu było połączenie zalet miasta z zaletami wsi tak, aby stworzyć miasto idealne.

 

Mikroklimat ogrodu – klimat charakterystyczny dla części lub całego ogrodu. Warunki mikroklimatyczne określonego ogrodu mogą różnic się od klimatu występującego na terenach sąsiednich. Wpływ na ten mikroklimat  ma między innymi zastosowana roślinność, żywopłoty, mury, płoty, czy stawy, tworzą odpowiednie warunki dla delikatnych roślin.

 

Mieszczański ogród - niewielki przydomowy ogród, głównie o funkcji ozdobnej.

 

Młyński ogród - założenie ogrodowe, które znajdowało się przy młynie wodnym, Ogród Młynarza.

 

Monokultura - uprawianie na tym samym obszarze jednego gatunku rośliny przez wiele lat. Przyczynia się to do szybkiego wyjałowienia i zmęczenia gleby.

 

Monopteros - rodzaj świątyni, zbudowanej na bazie koła, otoczonej kolumnadą, przykrytej zawsze pełnym dachem, który może być kopuł. Pochodzi ze starożytnej Grecji i Rzymu.

 

Most - budowla, której konstrukcja umożliwia przeprowadzenia drogi komunikacyjnej nad przeszkodą. W ogrodach oprócz roli funkcjonalnej posiada duże znaczenie kompozycyjne i dekoracyjne. Mosty ogrodowe mogą być wykonany z kamienia, drewna czy też metalu. Jako motyw małej architektury ogrodowej wywodzi się z Chin, w Japonii symbolizował połączenie dwóch odmiennych części ogrodów.

 

Mrozoodporne gatunki – gatunki roślinne, które odporne są na ujemne temperatury, wytrzymują zimowe warunki w danym klimacie lub strefie klimatycznej

 

Mszarnia – zacienione i wilgotne miejsce w ogrodzie, które służy do uprawy mchów.

 

Mulczowanie – zabieg polegający na okrywaniu gleby materią organiczną, np. trawą. Mulczowanie zapobiega rozwojowi chwastów i poprawia właściwości gleby, m. in. wilgotnościowe. W przypadku zastosowania organicznej materii i jej rozkładu następuje samonawożenie roślin

 

Murawa - jest to trawnik, wykazujący się dużą odpornością na zadeptywanie. Dla poprawy jakości istotne są zabiegi pielęgnacyjne, m. in. prawidłowe koszenie.

 

Mur oporowy - pionowa budowla o funkcji inżynierskiej i dekoracyjnej, może być wykonany z cegły, betonu czy kamienia. Główną jego rolą jest wzmocnienie skarpy lub budynku przed osuwaniem się ziemi. Może być betonowy ceglany lub wykonany z różnego rodzaju kamieni.

 

Murek suchy – murki układane bez cementowej zaprawy, często spoiwem scalającym kamienie są korzenie roślin. Buduje się je przy niewielkich skarpach, na wysokość maksymalnie 120 cm Do budowy murków wykorzystuje się kamienie, które mają co najmniej dwie płaskie powierzchnie pozwalające na umieszczenie poszczególnych warstw w poziomie, polecane są piaskowce oraz wapienie miękkie. Murki suche obsadzamy roślinnością skalna i sukulentową miedzy innymi rozchodnikami, skalnicami, rojnikami czy smagliczkami.

 

Muszla koncertowa - rodzaj budowli ogrodowej, amfiteatru, w której pod otwartą kopułą umiejscowiona jest scena. Swoim wyglądem przypomina muszlę małży.

National Trust-( Narodowa Fundacja dla Miejsc Historycznie i Naturalnie Pięknych) prywatna organizacja założona w 1895 r., której celem jest ochrona zabytków i przyrody, a szczególnie zapomnianych ogrodów w Wielkiej Brytanii.

 

Naturalistyczny ogród - rodzaj parku krajobrazowego, związany z koncepcją naturalizmu i ruchem ochrony przyrody, naśladowano i wykorzystywano w nich naturalne elementy przyrodnicze np. gaje.

 

Nimfeum - budowla ogrodowa, wywodząca się ze starożytnego Rzymu, Grecji, związana z kultem nimf. Zawsze występuje tam element wodny. Z reguły, z bogato zdobionych fasad, z kolumnami i posągami woda spada do płaskiego basenu.

 

Nisza - wgłębienie znajdujące się w murze, z reguły na planie półokręgu, służące do ochrony umieszczonych w nim rzeźb, posągów, często dekoracyjne. W ogrodzie może być wgłębienie wycięte w żywopłocie

Obelisk - pomnik utworzony z jednego bloku skalnego, betonu lub drewna w kształcie wysokiego słupa. Zbudowany przeważnie na planie czworoboku. Cechuje się ścięciem szczytu. W sztuce ogrodowej może upamiętniać ważne wydarzenia, stanowić akcent na osi widokowej czy zamknięcie perspektywiczne alei. Wywodzi się ze starożytnego Egiptu, gdzie był symbolem słońca.

 

Obrzeża trawnikowe – element stosowany do rozdzielania nawierzchni chodników i placów od trawników, który zabezpiecza przed ich rozsuwaniem. Obrzeże może być zbudowane z  PCV, betonu, stali lub kamienia. Sprawdza się zarówno w ogrodzie jak i w miejscach użyteczności publicznej.

 

Oczko wodne - nieduży, sztuczny lub naturalny zbiornik wodny, używany w ogrodach w celach ozdobnych. Oczko wodne z reguły obsadzone jest częściowo lub całkowicie roślinnością. Może być w nim zamontowana mała pompa.

 

Odkład – sposób rozmnażania wegetatywnego niektórych gatunków roślin, część pędu przykrywana jest ziemią, co umożliwia rozwój korzeni i powstanie nowej rośliny np. leszczyna, porzeczka, bluszcz itp.

 

Odmładzanie krzewów - zabieg pielęgnacyjny, polegający na wycinaniu najstarszych gałęzi lub konarów. Ciecie wpływa na pobudzenie paków śpiących i przybyszowych, powstają nowe pędy, a krzew ulega odmłodzeniu.

 

Odrost korzeniowy - nadziemne pędy, które tworzą się z pąków ( przybyszowych, śpiących) na korzeniach. Cecha charakterystyczna dla niektórych gatunków dla roślin, np. olsza czarna, sumak. Silny rozrost odrostów korzennych następuje w wyniku uszkodzenia korzeni.

 

Ogławianie drzew - zabieg, który polega na radykalnym usuwaniu korony drzew. W dawnych czasach stosowany był w celu pozyskania opału oraz paszy dla zwierząt. Tylko niektóre gatunki drzew są w stanie odbudować koronę po tym zabiegu np. wierzby i topole. Współcześnie ogłowienie w sposób nieprawidłowy stosowane jest w zieleni miejskiej. Wiąże się z trwałym okaleczeniem drzew, czego następstwem może być ich śmierć.

 

Ogrody Edenu - raj, ogród wiecznego szczęścia, Według Biblii raj został stworzony przez pierwszego projektanta- Boga dla pierwszych ludzi- Adama i Ewy w Edenie. Idea raju występowała już w religiach przedchrześcijańskich i do czasów współczesnych stanowi silne źródło inspiracji.

 

Ogrody Persji - formalne ogrody powstałe w starożytnej Persji, oazy zieleni, otoczone wielkim murem. Najważniejszym elementem była w nich woda, charakteryzowały się siecią nawadniającą, ułożoną symetrycznie, w liniach prostych. W centrum założenia znajdował się zbiornik wodny. W ogrodach tych występowały licznie drzewa, fontanny i altany.

 

Ogrodzenie - element małej architektury ogrodowej, wyznaczający granice terenu, pełni funkcje obronną, ochronną oraz ozdobną. Może występować w postaci murów, płotów wałów czy żywopłotów.

 

Ogród zen – typ ogrodu japońskiego, ogród suchego krajobrazu, powstały pod wpływem estetyki zen. Dominowały w nim elementy trwałe: głazy, kamienie, piasek i żwir. Żwir w ogrodach zen jest specjalnie wygrabiony tak, aby imitował taflę wody, natomiast rozmieszczone głazy porośnięte mchem symbolizują siłę i czystość. Odwiedzająca osoba nie chodzi po ogrodzie, ale kontempluje go z tarasu jak obraz. Spotykane przy buddyjskich świątyniach zen, sprzyjały medytacji .

 

Okres wegetacyjny - okres roku, pozwalający na rozwój roślin ze względu na odpowiednią ilość ciepła oraz wilgoci. Przyjmuje się, że stanowią go dni, o średniej temperaturze powyżej 5 °C. Długość okresu wegetacji może różnić się w poszczególnych latach lub w poszczególnych rejonach kraju.

 

Okrywowe rośliny – gatunki niskich roślin o zdolności do silnego zagęszczania, które zwarto przykrywają powierzchnię gleby. W ogrodzie pełnią one funkcję podobną do trawnika tzn.: stanowią one ochronę przed erozją i utratą wilgotności gleby, wypełniają przestrzeń pod drzewami i krzewami, a także stanowią obramowanie rabat; przy tym wymagają mniejszej ilości zabiegów pielęgnacyjnych, a ich różnorodność pozwala na dobór do konkretnego stanowiska. Możemy dobierać rośliny okrywowe ze względu na ich cienioznośność, zimozieloność, odporność na mróz czy efektowną barwę.

 

Oktogon - rodzaj altany zbudowanej na planie regularnego ośmioboku, na którego wierzchołkach znajdują się drzewa (jest ich 8)

 

Oratorium - 1. rodzaj kaplicy służącej jako miejsce modlitwy, dla określonej grupy wiernych. 2. forma kompozycyjna w postaci kręgu laurowego, w środku której znajdowała się skała, a na obrzeżach miejsca do siedzenia. Używana jako miejsce modlitewne.

 

Oś kompozycyjna - wyobrażalna linia, wzdłuż której planowany jest układ elementów przestrzennych. Można wyróżnić oś główną i boczne.

 

Oś widokowa - wyobrażalna linia kierująca wzrok na dwa charakterystyczne elementy, które z reguły są znacznie oddalone od siebie.

 

Otulina -wydzielona strefa ochrony, wokół terenu objętego ochroną przyrodniczą np. parku narodowego czy dużego założenia ogrodowego. Działalność człowieka na tym obszarze nie może negatywnie wpływać na przyrodę obszaru objętego ochronną.

 

Pagoda - buddyjska świątynia, wywodząca się z Chin. Z reguły w kształcie wielokondygnacyjnej wieży, charakteryzująca się podwiniętymi daszkami pomiędzy poszczególnymi piętrami. Współcześnie stanowi w ogrodach element ozdobny.

 

Palisada - 1. forma ogrodzenia złożona z drewnianych pali, umieszczonych w ziemi. 2. w ogrodach, regularny rząd drzew formowany na kształt zielonej ściany, których pnie zostały pozbawione gałęzi.

 

Palisada włoska - rodzaj palisady, w której korony drzew cięte są z góry, po bokach i od dołu. Pnie wolne od gałęzi pozostawia się wysoko, aby można było oglądać dalsze krajobrazy i przechodzić pod koronami drzew.

 

Paleniska ogrodowe – miejsce lub urządzenie na ognisko w ogrodzie. Powinno być one umieszczone z daleka od zabudowań, elementów drewnianych małej architektury i drzew. Obecnie również rodzaj kominka ogrodowego najczęściej opalanego drewnem

 

Palmeta - drzewo(najczęściej owocowe), którego gałęzie kształtowane są w regularnym układzie, piętrowo, wachlarzowo lub symetrycznie. Wyglądem przypomina liść palmowy.

 

Palmiarnia - rodzaj wysokiej szklarni lub kilku połączonych ze sobą, służy do uprawy i eksponowania palm oraz innych roślin z krajów tropikalnych, może też pełnić rolę dydaktyczną

 

Pałacowy ogród – historyczne założenie ogrodowe znajdujące się przy pałacu i powiązane z nim estetycznie i przestrzennie. Ogród o układzie osiowo-geometrycznym lub promienistym, zazwyczaj na osi głównej. Powszechne w renesansie i baroku.

 

Panele tarasowe – deski, służące do budowy tarasów. Panele mogą być wykonane z drewna lub kompozytów, ewentualnie PCV. Charakteryzują się wysoką odpornością na warunki atmosferyczne oraz trwałością.

 

Paprociarnia - budynek lub miejsce w ogrodzie, gdzie uprawiane są paprocie. Cechuje się zacienieniem oraz wysoką wilgotnością powietrza.

 

Park leśny - rodzaj lasu, położonego w mieście, lub strefie podmiejskiej, nie będący pod opieką Zarządu Lasów Państwowych. Występują w nim m.in. urządzenia rekreacyjne, place zabaw, punkty gastronomiczne, ścieżki zdrowia.

 

Parter haftowy (dywan kwiatowy)- rodzaj parteru ogrodowego, dekoracyjnego, płaskiego kwietnika, swoją kompozycją nawiązuje do ornamentu haftu, z motywami roślinnymi. Obramowany niskim żywopłotem, na tle płaszczyzny wykonanej z piasku, żwiru lub innych minerałów. Popularny w ogrodach barokowych.

 

Parter kompartymentowy- rodzaj parteru haftowego, wydzielonego z całości ogrodu o układzie symetrycznym, składający się z czterech takich samych powierzchni kwiatowych. W części centralnej znajdował się basen, fontanna.

 

Parter ogrodowy - element ogrodu, który stanowi plaski kwietnik, o ozdobnej, geometrycznej kompozycji z różnego typu ornamentem.

 

Parter trawnikowy - rodzaj dekoracyjnego parteru ogrodowego stworzonego z mieszanin dekoracyjnych odmian traw wolnorosnących, które wymagają dużych nakładów pielęgnacyjnych, ale są bardzo efektowne, ponieważ tworzą zwartą darń

 

Parter węzłowy - typ parteru ogrodowego, wyróżniony ze względu na ornamentację, opartą na geometrycznym rysunku z motywem przeplatających się jednych z pod drugich pasm. Pasma te mogą być wykonane z bukszpanu, roślin kwiatowych czy ziół. Powierzchnię wolną pomiędzy nimi wypełnia się piaskiem, żwirem, kruszoną cegłą lub murawą.

 

Parter wodny - rodzaj parteru, w którym zamiast kwietników umieszczone są baseny, z reguły w połączeniu z fontanną. Popularny w ogrodach barokowych.

 

Pasieka - miejsce z ustawionymi ulami, służące do hodowli pszczół i produkcji miodu.

 

Patio - wewnętrzny dziedziniec budynku (willi, domów mieszkalnych), otoczony podcieniem oraz wyłożony płytami kamiennymi. Najczęściej ozdobiony donicami z roślinnością, fontannami oraz rzeźbami. Wywodzi się z Hiszpanii.

 

Pawilon ogrodowy - niewielki, lekki budynek ogrodowy, zbudowany z drewna lub metalu;

 

Pehametr - urządzenie elektroniczne stosowane w ogrodnictwie, służące do pomiaru pH gleby. Pehametrem nazywamy również kwasomierz glebowy, który oznacza pH gleby przy pomocy płynu Helliga. Na płytce umieszczamy próbkę gleby i dodajemy kilka kropel płynu wskaźnikowego Helliga. Zasada pomiaru polega na zmianie koloru roztworu. Barwę płynu należy porównać ze skalą barw i odczytać pH gleby.

 

Pergola- lekka budowla ogrodowa, zbudowana z minimum dwóch par słupów podtrzymujących kratową konstrukcję, służy jako podpora dla roślin, najczęściej pnących. Kratownica może być prosta lub łukowa.

 

Perspektywa ogrodowa - widok założenia ogrodowego z określonego punktu w ogrodzie. Istotne przy jej komponowaniu jest wyznaczenie osi widokowej oraz efektu głębi perspektywicznej.

 

Piaskowiec – zwięzła skała osadowa, cechuje się łatwą obróbką i odpornością na warunki atmosferyczne. Stanowi idealny materiał, do tworzenia ciekawej zabudowy i architektury ogrodowej między innym murków, schodków, ścieżek rzeźb ogrodowych i fontann.

 

Pienna forma drzewa - sposób formowania drzew, charakteryzujący się w przypadku drzew alejowych wyprowadzeniem korony na wolnym pniu z reguły na wysokości 2,20-2,50 m. Dla gatunków nisko rosnących jak róże, bzy korona jest formowana na wysokości 80-110 cm .

 

Piramida - monumentalna budowla w postaci czworobocznego ostrosłupa, wywodząca się ze starożytnego Egiptu. W ogrodzie krajobrazowym rodzaj kopca w formie ostrosłupa na podstawie kwadratu o funkcji akcentu lub dominanty.

 

Planty - typ parku miejskiego, zakładany na miejscu wyburzonych fortyfikacji. Dzięki temu do wnętrza miejsca wprowadzony jest ciąg roślinności.

 

Platforma widokowa - odmiana belwederu, nieduża i płaska część ogrodu, najczęściej umieszczona na wzniesieniu terenu, służąca do podziwiania konkretnego widoku.

 

Pnące rośliny - gatunki roślin zdrewniałych lub zielnych, cechujące się szybkim przyrostem na długość. Wspinają się po podporach w kierunku światła. Ze względu na sposób wspinania się możemy wyróżnić pnącza wijące się prawo lub lewoskrętnie oraz pnącze wspinające się za pomocą wąsów czepnych - groszek pachnący, przylg - bluszcz, korzonków przybyszowych - winobluszcz

 

Podcień - otwarte na zewnątrz miejsce w dolnej części budynku, z filarami lub kolumnami nie wychodzącymi poza lico budynku, służące jako przestrzeń komunikacyjna. W założeniach ogrodowych stanowią strefę pośrednią między wnętrzem budynku a ogrodem. Co więcej posiada znaczenie kompozycyjne, ponieważ pomiędzy filarami tworzą się ramy widoków na różne części ogrodu.

 

Podkładki roślin - w ogrodnictwie odmiana drzewa lub krzewu, na której szczepi się lub okulizuje odmianę szlachetną innej roślinny. Podkładka jest odporna na choroby oraz posiada dobrze rozwinięty system korzeniowy, dzięki czemu korzystnie wpływa na rozwój zaszczepionej na niej rośliny.

 

Pojemnikowe rośliny - inaczej kubłowe rośliny, gatunki roślin uprawiane w specjalnych pojemnikach, z reguły okazy drzew i krzewów egzotycznych chowane podczas zimy do cieplarni m.in. palmy, oleandry, agawy. Mogą być to również rośliny kubłowe, które będą zimować na balkonach i tarasach. Często rośliny karłowe.

 

Polana - rozległa łąka - przestrzeń trawiasta położona w obrębie lasu. W parkach krajobrazowych element kompozycyjny ogrodu tworzący wnętrze ogrodowe otoczone szczelnym zadrzewieniem.

 

Pomnik - w przestrzeni miejskiej nazywamy tak dzieło rzeźbiarskie stworzone w celu upamiętnienia słynnej osoby lub istotnego wydarzenia historycznego.

 

Pomnikowe drzewo - okaz drzewa, który został przyjęty prawnie za pomnik przyrody. Głównym kryterium dla ustalenia ochrony pomnikowej jest wiek drzewa, rozmiar obwodu pnia oraz walory przyrodnicze.

 

Pomnik przyrody - obiekt przyrodniczy, powierzchnia terenu lub zjawisko przyrody, który jest prawnie chroniony ze względu na cenne walory naukowe, zabytkowe i przyrodnicze.

 

Projektant ogrodów - specjalista zajmujący się projektowaniem ogrodów, parków i terenów zielonych. Jest to zawód interdyscyplinarny. Projektant posiada umiejętność łączenia wiedzy przyrodniczej, dendrologicznej z wyczuciem plastycznym oraz ze znajomością inżynierii budowlanej.

 

Promenada - deptak, szeroka droga ruchu pieszego, umiejscowiona jest w atrakcyjnej części miasta, przeznaczona do spacerów.

 

Prowansalski ogród – założenie ogrodowe wywodzące się południowej Francji. W ogrodzie nie ma trawników, są żwir i kamienie oraz ceramiczne donice z kwiatami i ziołami. Styl prowansalski charakteryzuje się spokojem, swobodą i stonowanymi pastelowymi barwami. Ważnym elementem jest weranda, jako przestrzeń łącząca dom i ogród, dominują tam elementy drewniane, ściany mogą być pobielone. Typową roślinność stanowią drzewka oliwne, poletka lawendy i ziół, takich jak mięta, rozmarynu, bylica czy bazylia.

 

Przedogródek - mały ogródek urządzony na terenie przed domem, kamienicą. Z reguły miejsce o charakterze półprywatnym, widoczne z ulicy. Pełni funkcję reprezentacyjną i jednocześnie jest najczęściej użytkowaną częścią działki.

 

Przerośnięte korony – korony drzew, które osiągnęły nadmierne rozmiary, dotyczy zwłaszcza drzew o koronach ciętych.

 

Przesadzanie drzew- zabieg ogrodniczy, polegający na przenoszeniu drzew z odpowiednią bryłą korzeniową rosnących w nieodpowiednich miejscach na inne wybrane. Stosowany podczas produkcji dużych drzew w szkółkach lub w przypadku kolizji między rosnącym drzewem a istniejącą architekturą lub planowaną inwestycją. Istotne jest przygotowanie i zabezpieczenie bryły korzeniowej. Drzewa przesadzamy w stanie bezlistnym lub po zakończeniu wegetacji. Tylko niektóre drzewa znoszą dobrze przesadzanie np. lipy, klony. Występują też takie drzewa, które nie tolerują przesadzania np. akacje, buki.

 

Prześwietlenie krzewów – zabieg, polegający na usuwaniu wybranych wewnętrznych gałęzi krzewów. Służy o wprowadzeniu większej ilości światła do wnętrza krzewu oraz wzmaga kwitnienie i owocowanie

 

Przyrodnicza wartość ogrodu – walory przyrodnicze ogrodu w aspekcie ekologicznym. Ogrody stanowią ważny łącznik w systemie zieleni miejskiej oraz dobroczynnie wpływają na glebę, klimat oraz wodę.

 

Ptaszarnia – woliera, ozdobna budowla ogrodowa dla ptactwa, często pokaźnych rozmiarów. Może mieć konstrukcję ażurową przeszkloną lub z bardzo gęstej siatki metalowej.

 

Rabata  - wydzielony na trawnikach, alejach pas ziemi obsadzony sezonowymi roślinami ozdobnymi. Rabaty zazwyczaj tworzone są przy ogrodzeniach, murach, budynkach,  a także altanach, ścieżkach. Zależnie od stylistyki, może mieć charakter formalny bądź swobodny. Przy doborze roślin należy zwrócić uwagę na wystawę rabaty (miejsce słoneczne czy cieniste), a także na pokrój rośliny, kształt i barwę liści, kwiatów oraz siłę wzrostu roślin.

 

Rabata bylinowa – rodzaj rabaty, przy zagospodarowaniu której wykorzystuje się wyłącznie rośliny bylinowe. Ewentualnie uzupełnia się roślinami jednorocznymi, których zadaniem jest zagospodarowanie wolnych miejsc po bylinach wiosennych.

 

Rabata kobiercowa - rodzaj rabaty kwiatowej, nawiązującej do geometrycznego ornamentu stosowanego na dywanach. W kompozycji tych rabat stosuje się rośliny ozdobne z kwiatów, liści oraz barwne minerały np. żwir, piasek, marmur. Najistotniejszy w niej jest stworzony ornament. Najczęściej zakładane jako bezpośrednia dekoracja domu.

 

Rabata kwiatowa – niewielkie powierzchnie terenu obsadzone kwiatami z reguły o przekroju lekko wypukłym. Kwiaty na rabaty dobierano zgodnie z zasadami harmonii barw oraz sezonowości kwitnienia. Z reguły stosowano w nich od 2 do 4 odmian. Formowano na planach geometrycznych lub swobodnych.

 

Rabata wielosezonowa - rodzaj rabaty kwiatowej, złożonej z roślin przekwitających kolejno po sobie: wiosennych, letnich i jesiennych, tak aby była atrakcyjna przez cały rok.

 

Rampa – rodzaj pochylni o niewielkim kącie nachylenie, służy jako szlak pieszy na wyraźnym spadku terenu. Ważny element kompozycyjny ogrodów, ze względu na możliwość atrakcyjnego formowania terenu. Na dłuższych odcinkach mogą być dzielone spocznikami.

 

Refugium – obszar, na którym warunki lokalne pozwalają na przetrwanie roślinom i zwierzętom, gdy zmiany środowiska przyrodniczego doprowadziły do ich zaniku na terenach otaczających. Takim obszarem mogą być właśnie ogrody.

 

Regeneracja - zdolność organizmów żywych do odtwarzania utraconych części, tkanek. Rośliny wykazują ogromne zdolności do regeneracji, co jest wykorzystywane między innymi w hodowli roślin metodą klonowania.

 

Regularna grupa drzew – element kompozycyjny ogrodu, tworzący zazwyczaj formę zielonej altany. Składa się z kilku drzew posadzonych na planie figury geometrycznej. Najczęściej taką grupę tworzy się z lip lub buków.

 

Reglówka - zabieg stosowany w ogrodach ozdobnych i warzywnych, polegający na głębokim przekopaniu (od 60- 100 cm) warstw gleby. Służy on do poprawy właściwości fizykochemicznych gleby, w szczególności przewietrzaniu gleb ubitych

 

Rekonstrukcja ogrodu zabytkowego - całkowite odtworzenie ogrodu zabytkowego, na podstawie materiałów historycznych, stosowana w wyjątkowych sytuacjach. Nie jest to zabieg konserwatorski

 

Renesansowe ogrody – europejskie ogrody zakładane w epoce renesansu, wywodzące się z kręgu kultury włoskiej. Ogrody traktowane były jako dzieło sztuki, którym istotne są powiązania kompozycyjne między domem a ogrodem. Charakterystyczna była geometryzacja przestrzeni ogrodowej.

 

Renowacja trawnika – zestaw zabiegów mających na celu odnowę trawnika i utrzymanie go w dobrym stanie. Renowacja może obejmować wymianę całego trawnika lub też jego części, wtedy uzupełniane są fragmenty trawnika albo dosiewa się nasiona. Najczęściej renowację wykonuje się na wiosnę, aby naprawić uszkodzenia na trawniku po zimie

 

Rewaloryzacja ogrodu zabytkowego - przywrócenie rzeczywistej wartości historycznej i kompozycyjnej oraz funkcji zdewastowanemu ogrodowi zabytkowemu

 

Rezerwat przyrody - obszar o szczególnej wartościach przyrodniczych i krajobrazowych, który jest prawnie chroniony. Możemy wyróżnić między innymi rezerwaty faunistyczne, florystyczne i krajobrazowe. Często wydzielane są w obrębie parków narodowych, na ich terenie jest zabroniony wstęp dla turystów.

 

Rezydencja podmiejska – zespół pałacowo-ogrodowy lub willowo-ogrodowy zakładany pod miastem, spełniały funkcje dworu letniego. Lokalizowane w miejscach atrakcyjnych krajobrazowo, często w pobliżu zbiorników wodnych

 

Rodzaj - w botanice podstawowa kategoria obejmująca gatunek lub grupy gatunków wyróżniona na podstawie jednej lub więcej cech taksonomicznych. Naukową nazwę rodzaju zapisuje się zawsze wielką literą np. Pinus.

 

Rokoko – nurt stylowy w europejskiej sztuce XVIII, powstały we Francji. Styl obecny przede wszystkim w architekturze wnętrz, lecz również w sztuce ogrodowej. Ogród w tym stylu był symbolem swobody i indywidualności, a jego podstawową treścią była sama natura. Miał służyć głównie przyjemności i rozrywce. Często pojawiały się w nich drzewa soliterowe, ruiny, pustelnie, groty oraz lekkie i dekoracyjne konstrukcje ogrodowe np. tureckie namioty .

 

Romantyczny park - typ parku angielskiego. Charakteryzował się malowniczością oraz bogatą i bujną roślinnością. Typowymi elementami kompozycyjnymi były między innymi: jeziora, świątynie, groty, wzgórza, kopce oraz kaplice. W parkach romantycznych pojawiały się również motywy egzotyczne, świątynie chińskie czy ruiny gotyckie.

 

Rośliny dwupienne - rośliny rozdzielnopłciowe, których część osobników jednego gatunku wytwarza organy męskie, a druga część organy żeńskie. Dwupienność występuje u niektórych drzew np. topole, wierzby, cisy i nielicznych roślin zielnych takich jak chmiel, pokrzywa.

 

Rośliny kwasolubne - rośliny, które do optymalnego rozwoju wymagają kwaśnej gleby, której pH jest poniżej 7. Wśród roślin kwasolubnych wyróżnia się rośliny umiarkowanie kwasolubne i rośliny wybitnie kwasolubne. Wybitnie kwasolubne np. wrzosy najlepiej rozwijają się w glebie o pH 3-5, umiarkowanie kwasolubne przy pH 6-7.

 

Rośliny obcego pochodzenia – w ogrodnictwie atrakcyjne okazy gatunków roślin, przeniesionych z odmiennych stref klimatycznych, które są stosowane w celach dekoracyjnych w ogrodach. Nazywane są również egzotami.

 

Rośliny przyprawowe – rośliny uprawiane ze względu na ich smak lub aromat, które są dodatkami przydatnymi do przyrządzania potraw. Jako przyprawy stosowane są całe rośliny lub ich części np. korzenie, cebule, owoce kwiaty czy kora. Są to między innymi bazylia, koper włoski, estragon, majeranek, kolendra, melisa, wanilia. Nierzadko posiadają one równocześnie działanie lecznicze.

 

Rośliny wrzosowe – zróżnicowane grupa roślin, należą do nich drobne krzewinki, jak i okazałe krzewy np. różaneczniki. Posiadają płytki do 20-30 cm głębokości i z reguły szeroki system korzeniowy. Wszystkie wrzosowate lubią kwaśne, przepuszczalne gleby, najkorzystniejszy jest odczyn pH 3,5-5,5. Nie tolerują standardowych gleb, dlatego też dla ich normalnego wzrostu niezbędna jest wymiana gleby na torf kwaśny. Przy uprawie roślin wrzosowatych należy stosować nawozy o odczynie kwaśnym: siarczan amonu lub nawozy polecane dla roślin kwasolubnych. Najlepiej prezentują się posadzone w grupach. Zaliczamy do nich między innymi: wrzosy, wrzośce, hebe, azalie, różaneczniki.

 

Rozarium, różanka - ogród lub jego część, z reguły o formalnej strukturze, służący do kolekcjonowania i uprawy róż. Najczęściej zakładany na planie okręgu lub kwadratu oraz podzielony na rabaty. Nierzadko dla róż pnących stosowane są w nich trejaże i pergole.

 

Róże angielskie - grupa współczesnych odmian róż, które powstały po przez skrzyżowanie starych odmian róż z nowoczesnymi w szkółce Davida Austina.. Po starych odmianach odziedziczyły romantyczny wygląd oraz piękne i pachnące kwiaty, a od odmian nowoczesnych przejęły odporność na choroby oraz mniejszymi wymaganiami siedliskowymi. Większość z nich jest niewrażliwa na niskie temperatury i dobrze przystosowana do klimatu panującego w Polsce. Często są zaliczane do róż parkowych, niektóre jednak mogą być uprawiane jako pnące.

 

Ruderalna roślinność – roślinność rosnąca na terenach, które zostały zmienione przez człowieka, są to miedzy innymi drogi i przydroża, tereny kolejowe, parkingi i place, wysypiska odpadów, hałdy i tereny przemysłowe. Jest to roślinność pionierska, rozwijająca się na glebach niewykształconych.

 

Rustykalny styl – inaczej wiejski styl ogrodowy, charakteryzujący się naturalnością, swobodną kompozycją oraz pełną paletą barw. W ogrodzie rustykalnym zawsze występują formy użytkowe, takie jak warzywniki czy sady. Zdecydowanie przeważają w nim gatunki kwitnące, liściaste oraz rośliny jednoroczne. W stylu rustykalnym stosuje się naturalne, tradycyjne materiały tj. drewno, cegła, kamień.

 

Rzeka angielska – zbiornik wodny, o wydłużonym kształcie i serpentynowym przebiegu, mający imitować rzekę. Ten element kompozycyjny jest charakterystyczny dla ogrodów angielskich

 

Sadzawka – sztuczny dekoracyjny zbiornik wodny, o charakterze rustykalnym.

 

Sadzonka - jest to część rośliny (liść lub jego część, pęd lub jego część, część korzenia), która w sprzyjających warunkach jest zdolna do odtworzenia brakujących części, aby przekształcić się w nową roślinę. Termin sadzonkowania jest związany przede wszystkim z możliwością ich ukorzeniania w jak największym procencie. Jest zależny od jakości i fazy wzrostu roślin matecznych oraz od pory planowanego wysadzania roślin na miejsca stałe lub planowanego terminu kwitnienia.

 

Samosiew – w założeniach ogrodowych drzewa lub krzew, które wyrosły w sposób spontaniczny i zakłócają kompozycję. W skrajnych przypadkach samosiew może powodować zatarcie historycznego układu ogrodu.

 

Siewka – młoda roślina powstała z wykiełkowanego nasiona, która rośnie dzięki substancjom pokarmowym zgromadzonym w nasieniu

 

Stratyfikacja nasion - Sposoby traktowania nasion niska lub wysoką temperaturą w celu przerwania stanu ich spoczynku. Stratyfikacja niską temperaturą polega na tym, że nasiona po zbiorach przechowujemy przez okres kilku a nawet kilkunastu miesięcy w pojemnikach przysypanych torfem i piaskiem w temp 0 –  8 °C . Niektóre nasiona potrzebują naprzemiennej stratyfikacji niską i wysoką temperaturą

 

Szklarnia - budynek, ze szklanym dachem, służący do urawy roślin, często umiejscowiony przy warzywniku. Muszą być utrzymywane w nim odpowiednie  warunki - temperatura ilość światła, wentylacja, wilgotność powinny być dostosowane do potrzeb określonych gatunków roślin. Możemy wyróżnić szklarnie specjalistyczne,  służące do uprawy roślin egzotycznych,  lecz również do wypoczynku i rozrywki

 

Taras - odkryta płaska otoczona balustradą część budynku o charakterze wypoczynkowym, bywają umieszczane na piętrze, płaskim dachu. Często stanowi łącznik między domem a ogrodem

 

Taśma do drzew – lep, kleista taśma do wyłapywania szkodników występujących na drzewach ozdobnych i owocowych. Jest to dwustronna taśma pokryta klejem, którą mocujemy wokół pnia drzewa, stanowi barierę mechaniczną dla owadów, takich jak piędzik przedzimek, zimówek ogołotniak itp. Szkodniki te wspinają się po pniach drzew, bariera z taśmy zatrzymuje je i uniemożliwia dalsze rozmnażanie.

 

Topiary - drzewa lub krzewy misternie przycięte w różne dekoracyjne kształty.

 

Trejaż - kratownicowa budowla ogrodowa, często bardzo dekoracyjna, stanowi podporę dla roślin, najczęściej wykonana z drewna

 

Urna- dekoracyjna waza, naczynie u góry otawrta lub z pokrywą

 

Wartość pH – w ogrodnictwie stanowi miarę odczynu gleby. Może być mierzona za pomocą pehametru w skali od 1 do 14.

 

Wiejski ogród - ogród tworzony przez mieszkańców wsi, najczęściej niezamożnych, symbol prostoty. Stanowił połączenie użyteczności z estetyką. Ogród, najczęściej zamknięty niskim murem, płotem lub mieszanym żywopłotem, był pełen kwiatów, ziół, warzyw i owoców. Dominują w nim stare odmiany roślin wyhodowane z nasion, podarowane przez sąsiadów lub samosiejki.

 

Wirydarz – kwadratowy lub prostokątny ogród wewnątrz zabudowań klasztornych, otoczony krużgankiem, otwierającym się do niego arkadami. Miał zazwyczaj geometryczny podział płaszczyzny, z akcentem w centrum w postaci studni, fontanny, rzeźby lub drzewa. Często uprawiano w nich zioła lecznicze. Są blisko spokrewnione z hortus conclusus.

 

Zabytkowy ogród - założenie zieleni wpisane do rejestrów zabytków

 

Zegar słoneczny - w ogrodzie element dekoracyjno-użytkowy do określania czasu. Zegar słoneczny określa czas dzięki pionowej wskazówce rzucającej cień na tarczę z wyznaczonymi godzinami. Wskazówka musi być dokładnie ustawiona w stosunku do bieguna nieba i szerokości geograficznej

 

Zielnik - książka z usystematyzowaną kolekcją roślin całych lub ich fragmentów, wcześniej zasuszonych i sprasowanych wraz z ich opisem.

 

Żywopłot - krzewy posadzone gęsto w jednej linii , najczęściej przycięte do jednakowej wysokości. Mogą posiadać różne formy oraz pełnić odmienne funkcje między innymi ochronną, ogrodzeniową, ozdobną.